Eren Can Çekiç
Romanlar yüzyıllardır dünyanın her yerinde yoksullukla mücadele etmiştir. Olağan olarak görülen zamanlarda bile derin yoksulluk koşulları altında ezilen bir toplum olmuştur. Salgın, deprem ve sel gibi olağanüstü dönemlerde ise yoksullukları iyice derinleşmiştir. Covid-19 salgını ile birlikte Romanlar, salgınla mücadele edecek asgari koşullara sahip olamadıkları gibi bir çok ayrımcı söyleme ve uygulamaya da maruz kalıyor. Romanlar bu dönemde bir yandan gıdaya, diğer yandan çocukların uzaktan eğitime erişiminde zorluklar çekiyor. Olağan koşullar altında bile eğitime erişimde zorluk yaşayan Roman çocuklarının pandemi süreciyle birlikte eğitime erişimi daha da zorlaştı.
Pandemi nedeniyle dünyanın bir çok yerinde olduğu gibi Türkiye’de de çevrimiçi eğitim ihtiyacı doğmuş ve okullarda 3 Mart 2020 tarihinden itibaren çevrimiçi eğitime geçildi. Yüz yüze eğitime verilen bir haftalık aranın ardından dersler TRT- EBA TV ile Eğitim Bilişim Ağı (EBA) üzerinden yapılmaya başlandı. EBA üzerinden yapılacak derslerde internet kullanımının 3GB’a kadar da ücretsiz olduğu duyurulmuştu. Ancak eğitim hızla dijitalleşirken bırakın interneti, televizyonu bile olmayan, hatta zaman zaman temel gıdaya ulaşamayan Roman çocuklar, akranlarından geri kaldılar.
Uzaktan eğitimin başlamasından kısa bir süre sonra Eğitim Reformu Girişimi (ERG) araştırmacısı olan gazeteci Umay Aktaş, üç kişilik bir Roman aile ile yaptığı röportajda Roman çocukların bu eğitime katılımından bahsetti.1 Annenin çiçek satarak, babanın ise düğünlerde müzisyenlik yaparak geçindiği bir ailede 7 yaşındaki S.Ç., 1. sınıf öğrencisi olarak harfleri öğreniyor ve heceleri birleştirmeye çalışıyordu. Anne okuma yazma bilmediği için kızını çalıştıramadığını ifade ediyor ve televizyonlarının olduğunu ama oradan 1. sınıf derslerini takip edemediğini ifade etmekteydi. Sosyoekonomik olarak elverişsiz koşullarda yaşayan ve derin yoksullukla mücadele veren çocuklar, belli ki, bu süreçten oldukça etkilendi.
2005 yılında kurulan Roma Education Fund (Roman Eğitim Fonu-REF), Roman çocuklarına ve gençlerine eğitim fırsatları yaratarak Roman olmayan akranları ile aralarındaki açığı kapatmalarını ve daha iyi bir geleceğe kavuşmalarını amaçlayan bir kurum. Bu doğrultuda Türkiye’de ve Balkanlar’da yürüttüğü birçok projede pandemi dönemi koşullarını göz önünde bulundurmuş ve yaptığı düzenlemelerle Roman çocuklara, gençlere ve ailelere gerek gıda ve hijyen gerekse eğitim materyalleri desteğinde bulunmuştur. REF, pandemi döneminde Türkiye’de ve Balkanlar’da Roman çocuklarının ve gençlerinin eğitime devam edebilmesi için en fazla mücadele eden kurumlardan biriydi. Bu doğrultuda çevrimiçi eğitimin öğrencilerin üzerinde evlerinde gerekli cihazları bulundurması gibi bir koşul sunduğundan, düzenlenen kampanyayla, işsiz ve ekonomik sıkıntılar yaşayan Roman ailelere kullanılmış dizüstü bilgisayar ve tablet kampanyası başlatarak bu cihazların bağışlanmasını sağladı. REF Türkiye temsilcisi Serkan Baysak, kampanyanın özellikle Balkan ülkelerinde olumlu ilerlediğini, iyi sonuçlar alındığını, ancak Türkiye’de bireysel ve kurumsal bir destek olmadığından sürecin tıkandığını söyledi. Baysak, “Ülkemizde birçok dernek ve sivil toplum kuruluşuyla iletişim kurduk ama buradaki kampanya için olumlu hiçbir sonuç alamadık. Devletten bizim bir talebimiz olmadı ama bazı dernekler özellikle İzmir ve Edirne bulunanlar olmak üzere kamu ile görüşmeler yaptılar ve olumlu geri dönüş alamadılar” dedi.
20 Haziran 2020’de yayımlanan UNESCO Küresel Eğitim İzleme Raporu’na bakıldığında Türkiye’de PISA 2018’e katılan 15 yaşındaki her 4 öğrenciden 1’inin kendini okulda dışlanmış hissettiğini ve öğretimi çocukların kültürel çeşitliliğine göre uyarlayan öğretmenlerin oranının yüzde 50’nin üzerinde olduğunu öğrenmekteyiz.3 Çocukların ve toplumun gelişimi için eğitimde yapısal dönüşüme katkı sağlamak amacıyla faaliyet gösteren Eğitim Reformu Girişimi (ERG), 2019’da yayımladıkları Eğitim İzleme Raporu ile Roman çocuklarının dolaylı ayrımcılık mağduru olma riski taşıdığını ve eğitime erişimlerinin önünde yapısal ve toplumsal engeller bulunduğunu belirtmişti.4 ERG, 2020 Eğitim İzleme Raporları’nın ilk dosyası olan Eğitim Yönetişimi ve Finansmanı Raporunu 20 Temmuz 2020 tarihinde yayımladı.5 Raporda öne çıkan konular arasında koronavirüsün eğitime etkileri ve eğitime ayrılan bütçe bulunuyordu. Raporda ayrıca pandemi sürecinde çocukların evde kaldıkları süre boyunca bakım ihtiyaçlarının karşılanması için yetişkinlerin evde olması gerekebileceğini ve bu durumun evden çalışamayan kişiler için gelir kaybına yol açabileceği yer alıyor. Tüm çocukların salgın sürecinde evde olmasının güvende oldukları anlamına gelmeyeceğinin altı çizilirken, hane içi şiddet vakaları ve çocuğun üzerindeki hane içi emek yükünün artabileceğinden söz ediliyor. Öğrencilerin ve velilerin evde kaldıkları sürede psikososyal desteğe ihtiyaçları olabileceğine de yer veriliyor.
Derin Yoksulluk Ağı’nın kurucularından olan Hacer Foggo, uzaktan eğitim döneminde Roman çocukların eğitime erişimde yaşadığı sıkıntıların da değerlendirmesinin yapılması ve bu süreçte derinden etkilenen Roman çocuklara MEB tarafından iyi planlanmış bir telafi eğitimi hazırlanması gerektiğini söylüyor. Foggo, “Pandemi süresince aynı zamanda birçok Roman aileye de gıda gönderdik. Ve bu süreçte fark ettik ki İstanbul’da özellikle ilköğretime devam eden Roman çocukların nerdeyse yüzde 90’ı pandemi süresince TV veya internetten verilen eğitime ulaşamadı. Bu süreçte hiçbir eğitimle ilgili yetkili de bu konuda çalışma yapmadı. Umarım şimdi bu konuda bir hazırlık vardır ve bu çocuklar bir daha eğitimden mahrum bırakılmazlar” açıklamalarında bulunarak 31 Ağustos 2020’de başlayacak yeni eğitim-öğretim yılında Roman çocukların okula ne kadar uyum sağlayabileceği ve akranlarına nasıl yetişeceğini konusunda bakanlık tarafından gerekli adımların atılmasının beklendiğini ifade etmektedir.
*Fotograf, Fransa’da Roman toplumunun eğitim ve sosyal dışlanmasına karşı mücadele eden “École Ici et Maintenant” adlı bir platform için Leo Paquito tarafından çekilmiş.
Kaynaklar
1 www.gazetepencere.com (Umay Aktaş Salman, 14 Mayıs 2020 tarihli röportajı)
2 https://birartibir.org/dayanisma-ekonomileri/661-yasatan-dayanisma-icin-seferberlik
4 https://www.egitimreformugirisimi.org/egitim-izleme-raporu-2020-egitim-yonetisimi-ve-finansmani/
